Altını ıslatmak

Rahat alt ıslatmada altta yatan bir ya da birden fazla unsur olabilir. Genetik faktörler, uyanma bozuklukları, hormonal faktörler ve mesane (idrar kesesi) ile ilgili faktörler görevli tutulmuştur. Vakaların %97-98’inde organik bir niçin yoktur. %2-3 oranında organik bir niçin tespit edilebilir. Bunlar içinde bozulmuş işeme fonksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu, üretrada tıkanıklık, ektopik üreter (üreterin düzgüsel yerinde olmayışı), uyku apnesi, şeker hastalığı, şekersiz şeker hastalığı ve hipertiroidizm sayılabilir. Her iki ebeveyni enüretik olanlarda alt ıslatma sıklığı %77, ebeveynden biri enüretikse çocukta görülme sıklığı %46’dır. Tek yumurta ikizlerinde görülme sıklığı daha fazladır.

Başlıca alt ıslatma nedenlerini gözden geçirecek olursak:

Uyanma bozuklukları: Eskiden beri alt ıslatan evlatların uykularının derin olduğu bilinir. Ailelerin bir çok evlatlarının zor uyandırıldığından şikayetçidir. Sadece bazı çocuklarda bu soruna rastlanmaz. Meydana getirilen araştırmalarda bazı çocuklarda idrar kaçırmanın uyku ile ilişkisi olmadığı da gösterilmiştir. Rahat idrar kaçırmada en mühim sorun evlatların idrar keselerinin dolduğunu fark etmemeleri ve wcye gitmek için uyandırılamamalarıdır. Bu evlatların bir çok idrarlarını yaptıktan sonrasında uyanmaktadırlar. Mesane doluluğunu fark etmede gelişimsel bir gecikme söz mevzusudur. Bu durum yaşla beraber düzelme gösterir.

Düşük mesane kapasitesi ve mesanede aşırı kasılmalar: Alt ıslatan evlatların pek çoğunda gece mesane kapasitesinin azaldığı gösterilmiştir.

Gece artan idrar miktarı: Akşamları aşırı sıvı tüketimi bu duruma yol açabilir. Ek olarak idrar yapımını denetim eden ADH adlı hormon salınımının yetersiz oluşu bu durumdan görevli tutulmuştur. Enüretik çocuklarda gece üretilen idrar miktarı ile mesane kapasitesi arasındaki denge bozulmuştur. Buna uyanamama da eklenince  alt ıslatma meydana gelir.

İdrar yolu enfeksiyonu: Bu çocuklarda gündüzleri idrara sıkışma, sık idrara çıkma, idrarda yanma ve kabızlık görülebilir.

Üratranın tıkanıklığı: Üretra idrar yollarının bir parçasıdır. Üretradaki tıkanıklık mesanede aşırı doluluğa yol açarak alt ıslatmaya niçin olabilir.

Şeker hastalığı: Şeker hastalarında aşırı idrar üretimi vardır. Kimi zaman şeker hastalığı altını ıslatan bir çocuğun araştırılması esnasında bulunabilir.

Şekersiz şeker hastalığı: Diabetes insibitus adında olan bu hastalıkta beyinden salgılanan ADH adlı hormonun yetersizliği vardır. Bu durum aşırı işemeye niçin olur.

Hipertiroidizm

Uyku apnesi sendromu

Ruhsal nedenler

Genetik nedenler

Dikkat eksikliği hiperaktivite

Enürezisde tanı iyi mi konur?

İlk basamak primer yada sekonder bulunduğunu ayırt etmektir. Kısaca çocuk başından beri mi kaçırıyor yoksa sonradan mı başladı?

Enürezis tanısını koyabilmek için, tanımlanan durumun minimum ardışık üç ay, haftada iki kez ortaya çıkan bir sıklıkta  olması, klinik açıdan belirgin bir sorun yaratması, hem cemiyet içinde hem de öteki işlevsellik alanlarında  bozulmalara yol açması beklenmektedir.

Rahat ve karışık idrar kaçırmanın ayırıcı tanısında değişik yöntemler kullanılmaktadır. Bundan dolayı aileye:

Gündüz yetişememe şeklinde idrar kaçırma yada gündüz uyanıkken idrar kaçırmanın olup olmadığı

İdrarını saklamada güçlük çekip çekmediği

Günlük hayatta normalden fazla (averaj 8) işeme ihtiyacının olup olmadığı

Ikınarak zorlanarak işeme olup olmadığı

İdrarını normalden fazla tutma, çömelme, sıkıştırma

İdrar yolu enfeksiyonu geçirme

Kabızlık ve kaka kaçırma olup olmadığı sorgulanır.

Yukarıdaki emareler var ise karışık idrar kaçırmadan bahsedilir. Bu hastalar ikinci basamak değerlendirmeye alınır. Birinci basamak değerlendirmede merkezi sinir sistemi ile ilgili problemler, diabet ve dikkat eksikliği hiperaktivite sendromuna dikkat edilir.

Tanıda ilk basamak öykü almaktır. Hastaların işeme alışkanlıkları, dışkılama alışkanlıkları, sıvı alma alışkanlıkları, ruhsal durumları, aile öyküsünde idrar kaçıran olup olmadığı sorgulanmalıdır. Ek olarak gündüz işeme sıklığı ve sayısı, gece ıslatma sayısı ve barsak alışkanlıkları sorgulanır. Hastalara minimum iki günlük işeme ve alt ıslatma kayıtlarının tutulacağı işeme günlüğü verilir. Bu günlüğün yedi gün süre ile tutulması idealdir. Çocuğun dost edinme durumu, dostlarıyla uyumu ve okul başarısı da sorgulanarak ruhsal durumu değerlendirilir.

Muayenede çoğu zaman pek fazla bulguya rastlanmaz. Sadece çocuğun karın, sırt bölgesi ve genital organları dikkatlice muayene edilir.

Laboratuvar incelemelerinde ilk olarak idrar tahlili ve idrar kültürü yapılır. Eğer ilişkili bulgular var ise kan şekeri, tiroid fonksiyon testleri, biyokimya yapılabilir. İkinci basamak testlerde üroflovmetri, sistoüretrogram, ultrason yapılabilir. Hastada merkezi sinir sistemi ile ilgili bir bulgu var ise direkt grafi ve MR istenir.

Alt ıslatma tedavisi iyi mi yapılır?

Destekleyici tedavi:  Çocuğa ve aileye problemin tanımlanması ve detaylı informasyon verilmesi tedavinin başarısında büyük rol oynar. Her yıl vakaların %15’inin kendiliğinden düzeldiği aileye anlatılır. Çocuk ve aile tedavinin etken bir parçası olmalıdır. Alınacak önlemler ve dikkat edilecek hususlar anlaşılır şekilde aileye aktarılır. 5 yaşından ilkin tedaviye başlanmaz. Çoğu zaman tedaviye başlama yaşı okula başlama yaşıdır. Tedavide geç kalınması toplumsal ve ruhsal problemlere neden olur. Hastaların günlük sıvı tüketimleri düzenlenir. Akşamları sıvı alımları kısıtlanır. Yatmadan ilkin kola, kafein içeren içecekler, çay, kalsiyum içeren yiyecekler ve tuzlu gıdalar yasaklanır. Kabızlık var ise rejim düzenlenir ve gerekirse ilaç tedavisi başlanır. Uzun süre tv seyretme ve bilgisayar oyunlarına engel olunmalıdır. Evde ve okulda 2 saatte bir tertipli olarak işemesi sağlanmalıdır. Yatmadan ilkin kesinlikle wcye gidilmeli yattıktan iki saat sonrasında çocuk uyandırılmalıdır. Geceleri wcye gitmesi kolay olsun diye ışık açık bırakılabilir. Bez kesinlikle bağlanmamalıdır. İdrar kaçıran çocuk giysilerinin ve yatak çarşaflarının değiştirilmesine etken katılmalıdır. Kesinlikle ceza uygulanmamalıdır. Çocuk ıslak ve kuru geceleri bir takvime işlemelidir.

Alarm tedavisi: Bilhassa uyanma problemi olan çocuklarda oldukca etkili bir yöntemdir. Çocuk idrar damlattığında alarm çalarak çocuğun uyanmasını sağlar. Başarı şansı %65-75 oranındadır. Çocuğun uyanma alışkanlığı kazanmasında destek sunar. Minimum 6-8 hafta uygulanmalı, yanıt alındıysa 6 ay tedaviye devam etmelidir. Ailenin uyumsuzluğu olduğunda tedavi başarıya ulaşamaz.

İlaç tedavisi: Alt ıslatma tedavisinde desmopresin, trisiklik antidepresanlar , antikolinerjik ilaçlar kullanılır. Desmopresin idrar miktarını azaltan bir ilaçtır. Tablet yada sprey şeklinde verilir. Ağızda eriyen şekli vardır.İlaç hastaya yatmadan otuz dakika ilkin verilir. Uzun soluklu kullanımda kullanımı güvenlidir. Hasta sıvı kısıtlaması kurallarına uyarsa yan tesiri düşüktür. Bu hastaların akşamları kesinlikle sıvı kısıtlaması yapmaları gerekir.

Psikoterapi: Alt ıslatma ruhsal sorunlardan kaynaklanıyorsa yada kendisi ruhsal ve toplumsal sorunlara niçin olmuşsa psikoterapi faydalıdır.