Hipotiroidi

Hipotiroidi, tiroid bezinin vücut için kafi oranda tiroid hormonu üretemediği bir sıhhat sorunudur. Tiroid hormonları metabolizmayı yada vücudun enerjiyi kullanma şeklini düzenler. Tiroid bezinin azca emek vermesi sonucunda tiroid hormon seviyeleri düşerse vücut fonksiyonlarının bir çok yavaşlar. Tiroid bezi boynun ön tarafında gırtlağın altında bulunur ve yiyecek borusunu her iki tarafında birer tane olmak suretiyle iki lobdan oluşur. Hormon yapmak için özelleşmiş hücrelerden oluşan endokrin bir bezdir. Hormonlar; metabolizma, gelişme ve ruh hali benzer biçimde süreçleri denetlemek için organ ve dokulara informasyon ileten kimyasal habercilerdir. Tiroid hormonlarının üretimi, beyinde bulunan hipofiz bezinin salgıladığı tiroid uyarıcı hormon (TSH) ile düzenlenir.

Hipotiroidi emareleri nedir?

Hipotiroidide görülebilen emare ve şikâyetleri hormonlardaki eksikliğin ciddiyetine bağlı olarak değişim gösterir. Emareler başlangıçta belli belirsizdir ve birkaç yılda yavaş yavaş belirgin hale gelir.

İlk başta, bitkinlik ve kilo alımı benzer biçimde spesifik olmayan emarelere rastlanır. Tiroid hormonlarının eksikliğine bağlı olarak metabolizma hızındaki yavaşlama belirgin hale vardığında aşağıdaki emare ve bulgular gözlemlenebilir:

Halsizlik

Kabızlık

Ciltte kuruluk

Soğuğa karşı duyarlılık

Kiloda artış

Yüzde, ellerde ve ayaklarda şişme

Ses kısıklığı

Kaslarda güçsüzlük

Kan kolesterol düzeyinde yükselme

Kaslarda ağrı, duyarlılık ve sertlik

Eklemlerde ağrı, sertlik yada şişlik

Düzensiz tane dönemleri

Ağrılı tane görme

Saçlarda seyrekleşme

İnce kırılgan saç ve tırnaklar

Kalp hızında yavaşlama

Depresif ruh hali

Hafızada zayıflama

Tiroid bezinde gelişme (Guatr)

Denge ve koordinasyon sorunları

Libido kaybı

Kansızlık

Terlemede azalma

Uykusuzluk (İnsomnia)

Kaşlarda seyrekleşme

İşitme sorunları

Hipotiroidi varlığında çocuk yada gençlerde görülen emare ve bulgular yetişkinlerle benzerdir. Fakat bununla beraber şu emareler de eşlik edebilir;

Büyümede yavaşlama

Diş gelişiminde gecikme

Zihinsel gelişimde gerilik

Gecikmiş erişkinlik

Hipotiroidi niçin olur?

Hipotiroidi oldukca değişik nedenlerle gelişebilir. Otoimmün hastalıklar, hipertiroidizm tedavileri, ışınım tedavisi, tiroid cerrahisi ve bazı ilaçlar da dahil olmak suretiyle rahatsızlığın birçok sebebi olabilir. Hipotiroidinin en yaygın sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

Tiroid bezinin otoimmün hastalığı: Hipotiroidizmin en sık sebebi Hashimoto tiroiditi olarak malum otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün bozukluklar, bağışıklık sistem kendi vücudun kendi dokularına hücum eden antikorlar ürettiğinde ortaya çıkar. Kimi zaman bu antikorlar tiroid bezine karşı üretilir. Hashimoto hastalığının sebebi hemen hemen tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Fakat genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkmış olduğu tahmin edilmektedir.

Hipertiroidi tedavisinin komplikasyonu: Oldukca fazla tiroid hormonu üreten kişiler (Hipertiroidi) çoğu zaman radyoaktif iyot yada antitiroid ilaçlarla tedavi edilir. Bu tedavilerin amacı tiroid fonksiyonunu normale döndürmektir. Sadece kimi zaman bu tedaviler tiroid hormonu üretimini oldukca fazla düşürerek kalıcı hipotiroidizm ile sonuçlanabilir.

Tiroid ameliyatı: Tiroid bezinizin tamamını yada büyük bir kısmının ameliyatla alınması hormon üretimini azaltabilir yada durdurabilir. Bu durumda, yaşam boyu tiroid hormonu takviyesi gerekir.

Işınım tedavisi: Baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için hastaya verilen radyoterapi tedavisi, tiroid bezine zarar vererek hipotiroidizme yol açabilir.

İlaçlar: Bazı ilaçlar hipotiroidizme niçin olabilir. Mesela belirli psikiyatrik bozuklukların tedavisinde kullanılan lityum tiroid hormon üretimi etkileyebilir.

Doğumsal hastalıklar: Bazı bebeklerde doğumda tiroid bezi kusurludur ya da yoktur. Bir çok durumda, tiroid bezi bilinmeyen nedenlerle düzgüsel olarak gelişmemiştir. Çoğu zaman doğuştan hipotiroidizmi olan bebekler doğumda düzgüsel görünür. Fakat erken dönemde teşhis ve tedavi edilmezse zeka geriliği benzer biçimde oldukca ciddi sonuçlara niçin olur.

Hipofiz bezinde bozukluk: Hipotiroidizmin nispeten ender bir sebebi hipofiz bezinin kafi oranda tiroid uyarıcı hormon (TSH) üretmemesidir. Çoğu zaman bu durum hipofiz bezinin iyi huylu bir tümöründen doğar.

Gebelik: Bazı hanımlarda hamilelik esnasında yada sonrasında hipotiroidizm gelişir. Bu durum çoğunlukla gebelik esnasında vücudun kendi tiroid bezi hücrelerine karşı antikor üretmesinin bir sonucudur. Bu durum tedavi edilmezse düşük, erken doğum ve preeklampsi riskinde artışa niçin olur. Preeklampsi hamileliğin son üç ayında bir kadının kan basıncında mühim artışa yol açan bir durumdur. Gelişmekte olan fetüsü ciddi şekilde etkileyebilir.

İyot eksikliği: Bilhassa deniz mahsullerinde, deniz yosunlarında, iyot bakımından varlıklı topraklarda yetişen bitkilerde ve iyotlu tuzda bulunan yapıt mineral iyot, tiroid hormonlarının üretimi için esastır. Bundan dolayı rejimle yetersiz iyot alımı hipotiroidizme yol açabilir. Aşırı iyot alımı ise halihazırda hipotiroidi hastalığı olan insanlarda emareleri kötüleştirebilir. Dünyanın bazı bölgelerinde, iyot eksikliği yaygındır. Fakat sofra tuzuna iyot ilavesi yapılarak birçok ülkede bu problem neredeyse ortadan kaldırmıştır.

Hipotiroidi çeşitleri nedir?

Hipotiroidi primer, sekonder ve tersiyer olmak suretiyle üç değişik şekilde sınıflandırılır. Primer hipotiroidide tiroid bezi TSH hormonu ile muntazam şekilde uyarılır. Sadece tiroid bezinde vücudun gereksinimini karşılayacak kafi tiroid hormonu üretilemez.

Sekonder hipotiroidi durumunda tiroid bezinin kendisi normaldir, sadece hipofiz bezinden tiroid uyarıcı hormon (TSH), salgılanmasındaki yetersizlik sebebiyle yeterince uyarılmaz.

Tersiyer hipotiroidizmde ise hipotalamustan tirotropin salgılattırıcı hormonun (TRH) yetersiz salgılanması, TSH’nin yetersiz salınmasına neden olur ve bu da yetersiz tiroid stimülasyonuna niçin olur.

 

Hipotiroidi tedavisi iyi mi yapılır?

Hipotiroidizm tedavisi, en sık olarak hastaya tiroid hormonunu desteği verilmesi şeklinde yapılır. Bu amaçla levotiroksin adlı ilaç kullanılır. Doz ayarlaması için başlangıçta ara ara kan testleri yapılması gerekir. Bu ayarlama işi birazcık vakit alabilir.

Çocuk sahibi olmayı düşünen hanımlarda; kendileri ve bebeklerinin sağlığı için hamile kalmadan ilkin hipotiroidinin uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir. Bundan dolayı hamileler ve hamilelik planı olanlar hipotiroidi hastası iseler bu durumu kesinlikle doktora bildirmelidir.

İyot eksikliğinden meydana gelen hipotiroidi olgularında yeterince iyot alımının sağlanabilmesi için rejime iyot bakımından varlıklı gıdalar eklenmiş olur.

Hipotiroidi beslenme iyi mi olmalı?

Tek başına rejim hipotiroidizmi tedavi etmez. Bununla beraber, doğru besinler ve ilaçların kombinasyonu tiroid fonksiyonunu geri kazanmaya ve emareleri en aza indirmeye destek olabilir.

Hipotiroidi hastası olan bireyler çoğu zaman daha yavaş bir metabolizmaya haizdir. Araştırmalar aerobik egzersizin tiroid hormon seviyesini yükseltmeye destek bulunduğunu göstermektedir. Ek olarak, daha çok protein tüketmek metabolizma hızını artırır.

İyot eksikliği var ise, öğünlerde iyotlu sofra tuzu kullanmak yada deniz yosunu, balık, süt ve yumurta benzer biçimde iyot bakımından varlıklı yiyecekler yiyecek yararlı olur. Rejimle kafi oranda iyot alabileceği için iyot takviyesi lüzumlu değildir. Bazı emekler oldukca fazla iyot alımının da tiroid bezine zarar verebileceğini göstermiştir.

 

Selenyum vücudun tiroid hormonlarını aktive etmesine destek sunar, böylece hormonlar vücut tarafınca kullanılabilir. Bu esansiyel mineral, antioksidan özelliği ile özgür köktencilik adında olan moleküllerin tiroid bezine zarar vermesini engeller. Selenyum bakımından varlıklı ton balığı, sardalya, yumurta ve baklagiller benzer biçimde yiyecekler tüketmek hipotiroidi tedavisine destek sağlar. Selenyum benzer biçimde çinko da tiroid hormonu aktivasyonu için gereklidir. Nohut, kaju, ıspanak, sığır eti, tavuk benzer biçimde yiyecekler çinko açısından zengindir.